Rối loạn nội tiết tố nữ là gì? Dấu hiệu và cách chẩn đoán

Rối loạn nội tiết tố nữ thường xảy ra do sự thay đổi về nồng độ các hormone sinh dục nữ như estrogen và progesterone. Bệnh khiến nhiều chị em phụ nữ phải đối mặt với các triệu chứng như rụng tóc, tăng cân và chu kỳ kinh nguyệt không đều. Hãy cùng Welson theo dõi bài viết dưới đây để hiểu rõ thêm rối loạn nội tiết tố nữ là gì, nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị chúng.

Rối loạn nội tiết tố nữ là gì?

Nội tiết tố nữ hay còn gọi là hormone sinh dục nữ, là những chất hóa học được sản xuất chủ yếu bởi buồng trứng.

Những hormone này di chuyển khắp mạch máu của bạn, thông báo cho các mô và cơ quan biết phải làm gì.

Hai nội tiết tố nữ chính là estrogen và progesterone, giúp kiểm soát quá trình chính hoạt động của cơ thể, bao gồm cả quá trình trao đổi chất và sinh sản. Bên cạnh đó, cơ thể của phụ nữ cũng sẽ sản xuất một chút ít hormone testosterone.

Rối loạn nội tiết tố nữ là tình trạng xảy ra khi bạn có quá nhiều hoặc quá ít một hoặc nhiều hormone sinh dục nữ.

Tùy theo trường hợp mà tình trạng rối loạn nội tiết tố nữ có thể chỉ diễn ra tạm thời hoặc mãn tính. 

Ngoài ra, một số tình trạng rối loạn nội tiết tố nữ sẽ cần được điều trị để cơ thể khỏe mạnh, trong khi một số khác có thể không ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của bạn.

Nguyên nhân gây rối loạn nội tiết tố nữ 

Trong suốt cuộc đời của bạn – và thậm chí suốt cả ngày – mức hormone của bạn tăng lên và giảm xuống một cách tự nhiên.

Một số giai đoạn của cuộc đời gây ra những thay đổi và biến động về hormone, bao gồm:

• Tuổi dậy thì.
• Thai kỳ.
• Thời kỳ mãn kinh.

Tuy nhiên, có một số lý do khác khiến nồng độ hormone của bạn có thể không đều vào những thời điểm không mong muốn. Một số nguyên nhân phổ biến nhất gây rối loạn nội tiết tố nữ bao gồm:

• Stress
• Chế độ ăn uống nghèo nàn
• Béo phì hoặc tăng cân
• Sử dụng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp thay thế hormone

Việc rối loạn nội tiết tố nữ này có nhiều khả năng chỉ là tạm thời và có thể khắc phục được bằng cách đổi thuốc hoặc kiểm soát sự căng thẳng đúng cách.

Ngoài ra, tình trạng rối loạn nội tiết tố nữ có thể bị gây ra bởi các bệnh lý như:

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)

Hội chứng buồng trứng đa nang là một rối loạn nội tiết phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Chúng khiến cơ thể tăng sản xuất hormone nam, khiến phụ nữ mọc nhiều lông và mụn trứng cá trên mặt hoặc cơ thể. Một số phụ nữ có thể trải qua tình trạng chứng hói đầu ở nam giới.

Chu kỳ kinh nguyệt có thể trở nên không đều, ít hoặc nhiều hơn bình thường. Một số phụ nữ có thể có chu kỳ kinh nguyệt rất dài hoặc mất kinh, có thể gặp khó khăn trong việc thụ thai.

Nhiều phụ nữ mắc PCOS có thể kháng insulin, dẫn đến tăng cân và béo phì, đặc biệt là tích tụ mỡ ở vùng bụng. Từ đó làm tăng nguy cơ phát triển tiểu đường tuýp 2 và các vấn đề liên quan đến chuyển hóa glucose.

Hội chứng suy buồng trứng nguyên phát (POI)

Là tình trạng buồng trứng ngừng hoạt động bình thường trước tuổi 40, dẫn đến buồng trứng giảm hoặc ngừng sản xuất estrogen, gây ra các triệu chứng mãn kinh sớm.

Bệnh khiến chu kỳ kinh nguyệt không đều và mất kinh, từ đó làm gián đoạn quá trình rụng trứng và làm giảm khả năng thụ thai của phụ nữ.

Do cơ thể không rụng trứng, mức progesterone sẽ giảm, gây mất cân bằng nội tiết tố nữ estrogen và progesterone. Điều này có thể dẫn đến tăng sản nội mạc tử cung và tăng nguy cơ ung thư nội mạc tử cung.

Cơ thể có khối u hoặc u tuyến

Sự tiến triển nào của bệnh trên tuyến hoặc cơ quan sản xuất hormone, chẳng hạn như ung thư hoặc u tuyến, đều có thể ảnh hưởng đến khả năng sản xuất hormone đó.

Ung thư biểu mô vỏ thượng thận là một khối u tuyến thượng thận ung thư hình thành ở vỏ thượng thận. Có thể sản xuất quá mức các hormone như cortisol, aldosterone hoặc androgen, gây rối loạn hormone sinh dục nữ.

U tuyến là một khối u lành tính (không phải ung thư). Nhiều u tuyến không hoạt động, nghĩa là chúng không sản xuất ra hormone, nhưng một số có thể sản xuất dư thừa hormone.

U tuyến ảnh hưởng đến hệ thống nội tiết của bạn và gây rối loạn hormone nữ, bao gồm:

• U tuyến yên: U tuyến yên có thể gây mất cân bằng bất kỳ hormone nào mà tuyến yên của bạn tạo ra, bao gồm hormone luteinizing (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH), hai hormone quan trọng trong điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và sản xuất estrogen và progesterone.
• U tuyến thượng thận: Các u này có thể sản xuất quá mức hormone như cortisol, aldosterone hoặc androgen, có thể gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt và khiến phụ nữ có các đặc điểm của nam giới.

Tổn thương tuyến nội tiết

Bất kỳ loại tổn thương nào đối với tuyến nội tiết đều có thể gây ra rối loạn hormone – thường là thiếu hormone. Các tổn thương có thể xảy ra do các tình huống sau:

• Mất máu quá nhiều hoặc thiếu máu đến tuyến nội tiết: Thiếu máu có thể khiến mô chết (hoại tử). Ví dụ, hội chứng Sheehan, một nguyên nhân gây suy tuyến yên, có thể xảy ra khi một người bị mất máu nghiêm trọng sau khi sinh con.
• Bệnh do vi khuẩn hoặc virus: Ví dụ, suy tuyến yên có thể là biến chứng của viêm màng não do vi khuẩn, mặc dù trường hợp này rất hiếm.
• Xạ trị: Xạ trị để điều trị ung thư có thể làm tổn thương các tuyến nội tiết. Ví dụ, có tới 50% số người được điều trị ung thư đầu và cổ bằng xạ trị sẽ phát triển bệnh suy giáp.
• Chấn thương não hoặc đầu (còn gọi là chấn thương sọ não hay TBI): Các tình huống như tai nạn xe cộ, té ngã hoặc các môn thể thao tiếp xúc có thể gây chấn thương đầu và chấn thương não, có thể gây tổn thương tuyến yên hoặc vùng dưới đồi của bạn.

Bệnh tự miễn

Bệnh tự miễn xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn vô tình tấn công một bộ phận cơ thể thay vì bảo vệ nó. Không rõ tại sao hệ thống miễn dịch của bạn làm điều này. 

Nếu hệ thống miễn dịch của bạn tấn công cơ quan sản xuất hormone, chúng sẽ gây ra tình trạng rối loạn nội tiết tố nữ. Những bệnh tự miễn bao gồm:

• Viêm giáp Hashimoto
• Bệnh Graves.
• Bệnh lý Addison
• Hội chứng đa tuyến tự miễn

Dấu hiệu hormone nữ bị rối loạn

Nội tiết tố của bạn đóng một vai trò không thể thiếu đối với sức khỏe tổng thể của bạn. Kết quả là có rất nhiều dấu hiệu và triệu chứng có thể báo hiệu sự mất cân bằng nội tiết tố. 

Các dấu hiệu hoặc triệu chứng rối loạn nội tiết tố nữ sẽ phụ thuộc vào loại hormone nào không hoạt động bình thường, bao gồm:

• Kinh nguyệt nhiều hoặc không đều, mất kinh hoặc tắc kinh, và thường xuyên hành kinh.
• Lông rậm rạp hoặc có quá nhiều lông trên mặt, cằm hoặc các bộ phận khác trên cơ thể
• Mụn ở mặt, ngực hoặc lưng trên.
• Rụng tóc
• Tăng sắc tố, đặc biệt là dọc theo nếp nhăn ở cổ, ở háng và bên dưới ngực
• U mềm treo
• Khô âm đạo
• Teo âm đạo
• Đau khi quan hệ tình dục
• Đổ mồ hôi đêm
• Đau đầu

Một số triệu chứng này cũng có thể là dấu hiệu của các căn bệnh mãn tính khác. Vì vậy, nếu bạn thấy bản thân phải đối mặt với bất kỳ sự thay đổi đáng chú ý nào trong cơ thể, bạn nên nói chuyện với bác sĩ.

Cách chuẩn đoán

Việc kiểm tra rối loạn nội tiết tố phần lớn sẽ phụ thuộc vào tình trạng mà bác sĩ có thể tin là nguyên nhân gây bệnh. Bạn có thể được yêu cầu làm một số xét nghiệm như:

• Xét nghiệm máu: Bác sĩ có thể kiểm tra nồng độ của một số hormone sinh dục nhất định, chẳng hạn như estrogen và testosterone.
• Xét nghiệm hình ảnh: Các nghiên cứu hình ảnh, chẳng hạn như siêu âm hoặc xét nghiệm MRI có thể giúp xác định các u nang hoặc khối u có thể khiến cơ thể sản xuất quá nhiều hormone.
• Xét nghiệm nước tiểu: Xét nghiệm nước tiểu có thể đo nồng độ hormone liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt, chẳng hạn như cortisol.

Ngoài ra, các bác sĩ cũng sẽ hỏi bạn về tiền sử bệnh, các triệu chứng bạn đang gặp phải và thực hiện kiểm tra thể chất.

Cách điều trị rối loạn hormone nữ

Điều trị rối loạn nội tiết tố nữ có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân. Mỗi người có thể yêu cầu các phương pháp điều trị khác nhau đối với tình trạng của bản thân.

1. Kiểm soát sinh sản bằng nội tiết tố 

Đối với những người không cố gắng mang thai, các loại thuốc có chứa dạng estrogen và progesterone có thể giúp điều chỉnh các triệu chứng và chu kỳ kinh nguyệt không đều. Kiểm soát sinh sản có sẵn dưới dạng thuốc viên, vòng, miếng dán, mũi tiêm hoặc dụng cụ tử cung (DCTC).

2. Cải thiện tình trạng âm đạo bằng estrogen

Những người bị khô âm đạo liên quan đến sự thay đổi nồng độ estrogen có thể bôi kem có chứa estrogen trực tiếp lên mô âm đạo để giảm triệu chứng. Họ cũng có thể sử dụng viên và vòng estrogen để giảm khô âm đạo.

3. Liệu pháp estrogen

Những loại thuốc sẽ tạm thời giảm các triệu chứng nghiêm trọng liên quan đến mãn kinh, chẳng hạn như bốc hỏa hoặc đổ mồ hôi vào ban đêm.

4. Eflornithine (Vaniqa)

Loại thuốc dạng bôi được kê đơn này có thể làm chậm sự phát triển quá mức của lông mặt ở phụ nữ.

5. Thuốc kháng androgen

Sử dụng các loại thuốc làm suy giảm hormone sinh dục nam có thể giúp hạn chế tình trạng mụn trứng cá trở nên nghiêm trọng và mọc hoặc rụng tóc quá nhiều.

6. Clomiphene (Clomid) và letrozole (Femara)

Clomid và Femara là những loại thuốc giúp kích thích rụng trứng ở những người mắc PCOS đang cố gắng mang thai. Các bác sĩ cũng có thể tiêm gonadotropin cho những người mắc PCOS và vô sinh để giúp tăng cơ hội thụ thai.

7. Sử dụng công nghệ hỗ trợ sinh sản

Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) có thể được sử dụng để giúp những phụ nữ đang bị PCOS có thai.

Những phương pháp tự nhiên giúp cải thiện rối loạn nội tiết tố nữ

Bổ sung các sản phẩm viên uống giúp cân bằng nội tiết tố nữ

Những viên uống giúp cân bằng nội tiết tố nữ thường có thành phần thảo dược từ thiên nhiên như hồng sâm, sâm Maca và đương quy triều tiên sẽ giúp cải thiện các tình trạng như bốc hỏa, đổ mồ hôi, đau đầu,.. trong giai đoạn tiền mãn kinh – mãn kinh gây ra.

Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống có thể giúp giảm khả năng và các triệu chứng rối loạn nội tiết tố nữ, bao gồm:

• Duy trì cân nặng của cơ thể vừa phải
• Đảm bảo chế độ ăn uống bổ dưỡng và cân bằng
• Tập thể dục thường xuyên
• Thực hành vệ sinh cá nhân tốt, tập trung vào việc rửa những vùng có nhiều dầu tự nhiên như mặt, cổ, lưng và ngực
• Sử dụng sữa rửa mặt trị mụn., kem hoặc gel trị mụn cho mụn trứng cá từ nhẹ đến trung bình.
• Tránh để cơ thể căng thẳng
• Tập yoga hoặc thiền 
• Hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm có đường và carbohydrate tinh chế
• Tránh ăn những thực phẩm chế biến sẵn
• Thay chảo chống dính cũ bằng chảo sứ
• Sử dụng hộp thủy tinh để đựng và hâm nóng thức ăn, đồ uống
• Hạn chế sử dụng các sản phẩm tẩy rửa có chứa hóa chất độc hại, chẳng hạn như thuốc tẩy
• Mua trái cây và rau quả không có thuốc trừ sâu hoặc hóa chất làm chín
• Tránh cho thức ăn và đồ uống đựng trong hộp nhựa vào lò vi sóng

Nội tiết tố nữ đóng vai trò quan trọng cho sức khỏe sinh lý và tổng thể của chị em. Hầu hết mọi người sẽ trải qua ít nhất một hoặc hai lần bị mất cân bằng nội tiết tố trong suốt cuộc đời. Khi đó, bạn có thể gặp nhiều triệu chứng khó chịu khác nhau như bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, khô âm đạo,…. Khi nghi ngờ bản thân đang có dấu hiệu rối loạn nội tiết tố, bạn cần liên hệ tới bác sĩ để được thăm khám và điều trị.

THÔNG TIN LIÊN HỆ PROFA VIỆT NAM:

• Địa chỉ: Số 163, đường Trần Huy Liệu, Phường 8, Quận Phú Nhuận, Tp. Hồ Chí Minh
• Email: welsonhanquoc@gmail.com
• Facebook: Welson Hàn Quốc
• Hotline: 0938 114 402

Nguồn tham khảo bài viết:

• 2024. Hormonal Imbalance: Causes, Symptoms & Treatment. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22673-hormonal-imbalance
• 2019. 10 warning signs you may have a hormonal imbalance. https://hormonehealth.co.uk/10-warning-signs-you-may-have-a-hormonal-imbalance-and-what-to-do-about-it.
• 2024. Hormonal Imbalance: Symptoms, Causes, Diagnosis, Treatment. https://www.healthline.com/health/hormonal-imbalance.

XEM THÊM BÀI VIẾT KHÁC:

• Nội tiết tố nữ là gì? Vai trò và cách cân bằng nội tiết tố nữ
• 10 loại thực phẩm bổ sung nội tiết tố nữ hiệu quả
• Yếu sinh lý nữ: nguyên nhân và dấu hiệu